Kitap Notları-Hikmetli Sözler-Şiirler-Beyitler -2

Hiç bir şeye tapma, yalnız Allah’a tap. Kendine bakışın,tabiatı sarsışın,eşyayı değiştirişin,kentler kuruşun ve altın kuleler yükseltişin Allah için olsun,yalnız Allah için olsun.

Öyle tap ki , kentler de tabiat da yerler ve gökler de seninle birlikte O’na tapsınlar.

Madde, çağdaş medeniyeti kendine doğru çekti, bir yerçekimi gibi.

Ey insan! Sen tekrar medeniyeti, maddenin eşyanın, fızigin, tabiatın ağırlığından kurtar.

Özgürlük dedin,eşitlik dedin,başka bir biçimde insanı insana köle yaptın.

Allah’ın kulu olmaktan kaçtın, insanın ve eşyanın kölesi oldun.

Ruhunu maddeye sattın,özünü şeytan tarlası haline getirdin. Yeniden ruhunu Allah’ın tarlası yap insanoğlu.

Sezai Karakoç

Bediüzzaman Kur’an’ın olaylar, insanlar ve vakalardan oluşan safahatını perdelere benzetir. Her nevi, her taife bu perdelerden dersinin hissesini alır.

“Kur’an-ı Hakim her asırdaki beşerin tabakalarının her bir tabakasına güya doğrudan doğruya o tabakaya hususi mütecevvihtir, hitap ediyor. Evet, bütün âdemoğluna bütün tabakatıyla en yüksek ve en dakik ilim olan imana ve en geniş ve nurani fen olan marifetullaha ve en ehemmiyetli ve mütenevvi maarif olan ahlak-ı İslamiyeye davet eden, ders veren Kur’an ise her neve, her taifeye muvafık gelecek bir ders vermek elzemdir. Hâlbuki ders birdir, ayrı ayrı değil. Öyle ise aynı derste tabakat bulunmak lazımdır. Derecata göre her biri Kur’an perdelerinden bir perdeden hisse-i dersini alır.” (Sözler, s. 400).

Kur’an bilgi ve kültür seviyeleri farklı insanlara farklı perdelerinden hitab eder ve onlara ders verir. Herkese aynı perdeleri değil, farklı kültür düzeylerine farklı perdeler gösteren bir ilahi sinemalardır.(Himmet Uç)

Bediüzzaman imanın “her şeyi güzel ve ünsiyetli gösteren şeffaf, berrak ve nurani bir gözlük” (Şualar, s. 649) olduğunu söyler. İnsan Allah’ın kudsi isimlerinin yansımalarını, cilvelerini izlerini, işaretlerini taşıyan bir hikmet manzumesidir.

“İnsanlık denilen bütün esma-i kudsiye-i İlahiye’nin cilvelerini güzelce ilan eden bir kaside-i manzume-i hikmet” (Sözler, s. 298).

Her güzel eser kendini gösterdiği gibi, en güzel eser olan insan da kendindeki güzellikleri bir hikmet kasidesi olarak sergiler. Kaside hükümdarlara sunulur onların güzellikleri ile yüzleşmesini sağlar. İnsan harika güzelliklerin sergilendiği bir kasidedir, vezinli, uyumlu, dengeli ve ahenkli. Dünya bir güzel sanat eserlerinin seyredildiği bir sinemadır.

“Mükemmel ve muhteşem bir sinema-i Rabbaniye’nin seyrangahıdır.” (Mektubat, s. 360).

Himmet Uç

Sanat Nedir?

Sanat kâinatın âhengine katılmaktır.

İşte ben de onlarca sanat tarifine bir tarif ilave etmiş oldum. Sürç-i lisan eder isem affola.

Kâinatın âhengi malumdur. Gün doğuyor, batıyor; kuşlar uçuyor, rüzgâr esiyor, dünya dönüyor, mevsimler birbiri peşisıra gelip gidiyor. Gören gözler, duyan kulaklar, hisseden kalpler çiçeklerin renginde, suların sesinde, dağların heybetinde, kelebeğin kısacık ömründe, örümceğin ağında, Cenab-ı Hakk”ın yarattığı her şeyde bu âhengi bulabilir.
…

Mustafa Kutlu

Ruhları görmüyor musun? Onların hayatları kendilerinden kaynaklandığı için, ölmeleri kesinlikle mümkün değildir. Cisimlerde canlılık dolaylı olduğu için onlar ölümlüdür ve yok olmaları söz konusudur. Çünkü cismin görünen canlılığı, ruhun canlılığının bir eseridir. Bu durum, yeryüzüne yansıyan güneş ışığının güneşten olmasına benzer. Güneş battığında, ışığı da kendisini takip eder ve yeryüzün karanlık kalır. Ruh da bedenden ayrılıp geldiği aleme gittiğinde, ruhtan canlı bedene yayılmış hayat kendisini takip eder ve beden görünüşte cansız olarak kalır. Böylece falanca ölmüştür denilir. Hakikat ise aslına dönmüştür der.
Sizi ondan halk ettik! Tekrar sizi oraya iade edeceğiz! Sizi ondan bir kez daha çıkaracağız (bâ’s). (Ta-ha:55)

Muhyiddin ibn Arabi(k.s)

Hz. Osman -radıyallâhu anhbuyurur:

“Gerçek mü’min altı çeşit korku içindedir:

1.İmânını kaybetme korkusu.

2.Kıyâmet günü kendisini rüsvâ edecek şeylerin melekler tarafından yazılması korkusu.

3.Amelinin şeytan tarafmdan boşa çıkartılması korkusu.

4.Ölüm meleği Azrâil’e gaflet içindeyken ve ansızm yakalanma korkusu.

5.Dünya ile mağrur olup, âhiretten gâfil kalma korkusu.

6.Çoluk-çocuguyla fazlaca meşgâliyete dalıp Allah Teâlâ’nın zikriyle yeterince meşgul olamama korkusu.”

Modern dönemle birlikte insanın varlık düzenindeki konumu da değişmiştir. “Önceden varlık düzeninde insan bilinci, “içkin”in olduğu kadar “aşkın”ın da katılımcısıyken modern dönemde sadece “içkin”in katılımcısıdır.” Ve hatta bu içkinlik yüceltilmiştir. İçkinleşmiş uygarlığın zafer kazanmış olması da insanın kendini tanrılaştırmasının tarihidir. Aşkınlık-içkinlik dengesi bozulmuştur. Aydınlanma ile birlikte “akıl” yani içkin olan lehinde denge değişmiştir.

Modern dönemle birlikte akıl, Tanrı’nın kendisi olmuştur. Aklın katılımcı ve sezgisel boyutları, yani “toplumun ve bireyin ruh düzeninin hakiki kaynağı olan tanrısal temele katılım” boyutları kısırlaştırılmıştır. Bu durumun neticesi de dünyaya içkin bir kutsallaştırmayı gündeme getirmiştir. Akıl modern dönemde kurumlaşmış ve iktidarı ele geçirmiştir (Güngörmez, 2011, s. 25-32). Yani akıl modern dönemin “kozmokrat”ıdır (Eliade, 2009, s. 82).

İhsan Kutlu

Modern dönemde devlet “ulus” ve “ulusçuluk” fikri etrafında örgütlenmiş bir yapıya sahiptir. Yani modern devlette ayrıcalıklı bir yere sahip olan temel nitelik “ulus”tur. Modern ulus-devlet ile dinin toplumsal bilinç üzerindeki etkisi kırılarak ulusal bir kimlik oluşturulmaya çalışılmıştır. “Ulus-devletler (…) ‘sivil ve seküler (kimi toplumlarda da ‘ulusal’) bir din’ yaratarak” yaşanan problemleri çözmeye çalışmışlardır. “Ulusal bayrak, marş, ulusal önderler, ulusal mitoloji ve tabii ki törenler, bu ‘sivil ve seküler din’in araçlarıdır.” (Özbudun, 1997, s. 129-130)

Özbudun’un çalışması esasen “ayin” ve “tören” ayrımına dayanmaktadır. Özbudun, ayini “insanın yaşam kaynakları üzerinde denetim sağlama çabası” olarak insanlığın eski bir olgusu kabul etmektedir. Ancak zamanla ayinlerin biçimsel özelliklerini sürdürmeye devam ettiğini fakat siyasal iktidarların biçimselleşip kurumsallaşmasıyla ayinlerin iktidar kurumunun meşruiyet aracına dönüştüğünü söylemiştir. Bu evreden itibaren de ayinler yerine “tören” tanımının kullanılması gerektiğini iddia eder. Modern ulus-devletler de törenlerin bu özelliklerinden çokça faydalanmışlardır. Kendilerine uygun biçimde seküler-laik-ulusal bir içerikle törenleri kullanmışlardır (Özbudun, 1997, s. 161).

İhsan Kutlu(Sakarya Üniversitesi, Sosyal Hizmet Bölümü)

Ateş ve Duman

Ateş, dumana seslenmiş:

“Hem bana dost ve arkadaş geçersin hem de bir nefes sohbet için yanımda kalmayıp kaçarsın, niçin?”

Duman cevap vermiş:

“Senin şavkını, sıcaklığını, safâ ve nûraniyetini görünce, gönüllere ferahlık gelişini haber vermeğe, ibretli görünüşünü âdemoğullarına söylemeğe giderim.” demiş.

[Ey başsız, ayaksız zerre, cihanı aydınlatan güneş elverecek diye boşuna kavuşma hayali kurma.

Var git değerini bil; kavuşma arzusuna özenme. Lütfedip güzel yüzünü arz etmişse daha ne istiyorsun? Yetmez mi?]

Lami’i Çelebi – Latifeler Kitabı(Büyüyenay yayınları)

Kadınlaşmış bir erkeğe (muhannese) sormuşlar:

“Peygamberlerin içinde hangisini en fazla seversin?”

Cevap vermiş:

“Lut Peygamberi.”

Şiir

Her kişi bir hayâle âşıkdur
Sanmanuz ki cemâle âşıkdur
Hâsıl olmaz işi tasavvur idüp
Çoğı halkun muhâle âşıkdur
Dilde bir sureti tırâş eyler
Gâh sulh ü gâh savaş eyler

[Her insan bir hayale âşıktır; zannetmeyin ki güzel yüze âşıktır.

İçinde kurup tasarladığı, hayal ettiği iş gerçekleşmez; çünkü halkın çoğu gerçekleşmesi imkânsız şeylere âşıktır.

Gönlünde bir yüzü kendine göre tıraşlayıp parlatır,
onunla bazen barışır bazen savaş eder.]

Lami’i Çelebi – Latifeler Kitabı(Büyüyenay yayınları)

Nice düşler vardır, gerçeklerden daha gerçektir. Çünkü gerçekler dediğimiz şeyler, gelecek zaman rüz­gârının ufak bir üfürüşüyle savrulup giderler. Düşle­nen nice

Dikkat edin! Sizler, peşinden ecelin geldiği arzu ve emeller alemindesiniz. Bu ecel gelmeden önce arzu ve emellerini dizginlemeyen pişman olur.

İyi dinleyin! Sıkıntılı ve korkulu zamanlarınızda Allah Azze ve celle’yi unutmayıp O’na ibadet ettiğiniz gibi, bolluk ve rahat içinde olduğunuz zamanlarda da O’na ibadet edin.

Ben cennet gibi, taliplileri uykuda olan bir yer görmedim ve Cehennem gibi de kendisinden kaçanların uyukladığı bir yer görmedim.

Dikkat edin! Haktan yarârlanmayan, batıldan zarar görür ve doğru yoldan nasibini almayan da sapıklığa düşmeye mâhkumdur.

Hz.Ali(r.a)

Rosi Braidotti, Coward ve Ellis’ten yaptığı alıntıda “Bilim, toplumdaki geçerli söylem ve iktidar ilişkileri arasında yeni materyalist (kar mekanizmaları, sömürü ilişkileri, çıkarlar vs- AHÇ) bağlantılar kurabilmek için toplumdaki mevcut davranış modellerinin, bu modelleri var eden ahlaki değerlerin ve bilimsel verilerin yıkılmasının gerektiğini[87]” söyler. Braidotti devamında Crenshaw’dan yaptığı alıntıda “toplumsal cinsiyet eşitliği, ırk, sınıf ve cinsel unsur arasındaki ilişkilere vurgu yapan yaklaşımlarında bu yöntemi savunduğunun” altını çizer. Tıpkı Nietszche’nin Soykütük teorisinde işaret ettiği gibi.

Yani Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve benzeri hareketler yeni materyalist ilişkiler var edebilmek için Yeni Kapitalist sürecin önündeki engellerin dağıtılması işlevini görür. Alfred Kinsey tam da bunu yaptı: Materyalist ilişkiler doğrultusunda toplumdaki geçer söylemi, tüm ahlaki konuları ve geçmişten gelen kodlanmış, kabul edilmiş değerleri yerle bir ederek sermaye için kullanışlı hale getirdi.(Ahmet H.Çakıcı)

Müslüman dünya görüşünde iyilik ve güzellik, cemal ile kemal birbirinden ayrı değildir. İslam estetiğinin iki temel kelimesi, hüsn (hem iyi hem güzel) ve ihsan (bir şeyi iyi ve güzel şekilde yapmak) bunun ispatıdır. Her şeyin güzelliği ona uygun olan kemalindedir. “Güzel olan, başka bir şey için değil bizatihi kendisi için istenir. Mal, mülk para vb. şeyler insanın hayatını idame ettirmesine yardımcı olduğu ve kolaylaştırdığı için istenir. Güzellik ise sadece kendisi için arzu edilir. Bu yüzden güzellik araçsallaştırılamaz. Araçsallaştırılan şey, güzel olmaktan çıkar, değerini kaybeder…” Güzellik, varlığın özünden neşet eder ve insanı elinden tutarak dikey bir yolculuğa çıkarır. Elbette insan isterse ve böyle bir yolculuk için hazırsa…

Erol Göka

Bir ilim ifade etmeyen hiç bir sanata itibar edilmez.

Muhyiddin İbn Arabi (k.s.)
……………
Muhyiddin İbn Arabi hz. ifadelerinde ilmi izah ederken Allah’ı bilmeyi sağlayan bilgi olarak dile getirir.
Sanat ; bir fikri , düşünceyi , yeteneği , mahareti açığa çıkarmak adına ortaya konulan iş , oluş , beyan dır. İşte bu manada sanat olarak açığa çıkan şey muhatabına Allah’ı bilmeye dair bir ilim kazandırmalıdır. Sanat diye icra edilen bu şey insana faydalı bir ilim kazandırmıyor ise böyle bir sanata itibar edilemeyeceğini bildirmektedir Şeyhül Ekber (k.s.) bizlere.
Allah en doğrusunu bilir.

Ahmet Şahin Uçar

Tamamen unuttuğumuz bir çocukluk veya ilk gençlik eşyasıyla karşılaşınca nasıl seviniriz? Dedemizden kalma çakı bıçağı, babamızın kullandığı saat, annemizin namaz tespihi. Vefa biraz da budur.

Aslında bugün “sıfır atık” konulu bir yazı kaleme alacaktık. Şöyle şeyler diyecektik: ‘Evimize gösterdiğimiz özeni tabiata da göstermeliyiz.’ Fakat yazı başka türlü gelişti.

Dünyanın eksiği, insanın isteği bitmez. İhtiyaç ile ihtiras arasındaki mesafe uzun gibi görünse de bir anda kısalabilir.

Canlı ve cansız her şeyi kullanışlı bir nesne olarak gören, sadece kazancını düşünen bir kimse, elbette insanlara ve tabiata gereken özeni göstermez. Çünkü hürmet ve merhamet duygusunu kaybetmiştir. Bütün taşları kaldırıp altına bakmak ister. Merak değil, hırstır bu.

Elinin altındakini hor kullanan, kendini dünyanın sahibi sanan birinden ‘ahlakî dürüstlük ve manevî disiplin’ bekleyemeyiz. Sonra işte bunlar oluyor.

İbrahim Tenekeci

Evvelâ “iman etmek” ne demek onu iyi bir anlamalı. İman dediğimiz şey, aklımızın ve beş duyumuzun ötesinde bir gerçekliğin var olduğuna inanmaktan başka bir şey midir? Kişiyi mümin kılan, böyle bir gerçekliğin var olduğuna hiçbir şüphe ve tereddüt taşımadan inanması değil midir?

İkinci olarak bilmemiz gereken şey şu: Bizler hem birey olarak hem de insan türü olarak sınırlı varlıklarız. Gözümüzün, kulağımızın, burnumuzun bir kapasitesi olduğu gibi aklımızın da bir kapasitesi var. Oysa imana ve dine ilişkin konuların tamamı akıl terazisinin kaldırabileceğinden daha ağır şeyler ifade ediyor.

Ziya Paşa

İnsanlar biraz tuhaftır. Her arzularını tatmin yolunu ararlar. Ama doğru yol gösterilince gelmek istemezler. Hele biraz da güçlük olursa… Hâlbuki her tatlının önü sıra az da olsa acı olur. Bir tatlıyı yemek için önce yorulmak icap eder.İşte bu sebeple deriz ki; ey evlat, her arzunun yerine gelmesini istiyorsan, Allah’ın yasak ettiği şeylere yanaşma.Önünde duran kapıların açılmasını istiyorsan, muttaki -kö­tü şeylerden sakınan- ol. Her hayır kapısının anahtarı, Allah’ın ya­sak ettiği haram işlere yanaşmamaktadır. Allah Teâlâ şöyle buyurdu: “Bir kimse kötülükleri bırakırsa ona kurtuluş yolları açılır. Tahmin etmediği yollardan rızkı gelir.” (et-Talak, 65/2-3)

Abdulkadir-i Geylani (k.s)

Bu kârgâh-ı sun’ aceb dershânedir,
Her nakş bir kitâb-ı ledünden nişânedir.

Çeşitli eserlerin vücuda getirildiği kâinat hayret edilecek bir dershanedir,

[Kâinattaki] Her nakış bir ledün kitabından işarettir.

Gerdûn bir âsiyâb-ı felâket-medârdır,
Gûyâ içinde âdem-i âvâre dânedir.Felek, felaket etrafında dönen [felakete sebep olan] bir değirmendir,
Avare insan da bu değirmenin içinde sanki bir danedir.Ziya Paşa

İnsanın fıtratında bekaya karşı gayet şedid bir aşk var. Hattâ her sevdiği şeyde kuvve-i vâhime cihetiyle bir nevi beka tevehhüm eder, sonra sever. Ne vakit zevalini düşünse veya görse, derinden derine feryad eder. Bütün firaklardan gelen feryadlar, aşk-ı bekadan gelen ağlamaların tercümanlarıdır. Eğer tevehhüm-ü beka olmazsa muhabbet edemez.

Hattâ denilebilir ki: Âlem-i bekanın ve ebedî Cennet’in bir sebeb-i vücudu, şu mahiyet-i insaniyedeki o şiddetli aşk-ı bekadan çıkan gayet kuvvetli arzu-yu beka ve beka için fıtrî umumî duadır ki, Bâki-i Zülcelal o şedid sarsılmaz fıtrî arzuyu, o tesirli kuvvetli umumî duayı kabul etmiştir ki, fâni insanlar için bâki bir âlemi halketmiş.
LemalarRNK – 19

Allah’a itaatin O’na bir faydası olmadığı gibi isyanın da bir zararı yoktur. Fayda ve zarar kullar içindir. Düşünme, inkar, iman, azim, irade, nefret, sev­gi, itaat, itaatsizlik, irfan ve hallerin kaynağı kalptir, iyi olandan hoşlanıp kö­tü olandan hoşlanmama veya iyi olandan hoşlanmayıp kötü olandan hoşlan­ma ve doğru ya da yanlış zanların da kaynağı kalptir. Her bir kalbe bu özel­liklerden Allah’ın takdirine göre verildi. Allah hiç bir sorgulayıcısı olmayan hüküm koyucu ve çabuk hesap görendir. O’nun, hiçbir sebebe dayanmaksı­zın mutlu kıldığı mutlu olmuş, bedbaht kıldığı da bedbaht olmuştur. Hak­kında yazılmış olandan insan nasıl kurtulabilir? Allah’ın buyruğundan nere­ye kaçabilir?

Kalb, tıpkı içinden sürekli sular akan nehir gibidir. İnsanın kalbine gelen düşünceler böyledir. Ne düşünce ne de onun üzerine bina edilen azim, dav­ranış, inkar, iman, itaat, isyan kalbi terketmez. Ta ki onun yerine benzer ya da farklı bir düşünce geçinceye kadar. Akarsuların faydalı ve zararlı olanla­rı olduğu gibi ne fayda ne de zararı olmayanları da vardır. Kalplere gelen düşünceler ve bunlara binaen ortaya çıkan hallerin de faydalı ya da zararlı olanları olduğu gibi ne fayda ne de zararı olmayanları da vardır.

İnsan mefsedet olan ve bunlara götüren şeyleri yapmaya azmetmekten sakınmak, maslahat olan ve bunlara götüren şeylere yönelmekle yükümlü­dür. Düşünce kalbe yerleşmeden önce insan için sorumluluk olmadığı gibi düşünce halinde kalan şeylerden ve düşüncenin sonucu bir şeye meyletme ya da bir şeyden nefret etmeden ötürü de sorumluluk yoktur.

Düşünceler iki çeşittir. Birincisi, tıpkı suyun nehirde akması gibi kalbe in­sanın hiçbir gayreti olmaksızın gelen düşüncedir. İkincisi ise insanın kendi gayreti sonucu kalbinde oluşan düşüncedir. Bu noktada gösterilen gayret için övülme, yerilme, sevap ve günah söz konusudur.

Izzeddin Ibn Abdüsselam – Islami Hükümlerin Esas ve Hikmetleri,syf.42

Şakîk b. ibrâhim der ki: “Altı haslet İle kulun yaptığı amel tam anlamıyla salih bir amel olur.

Birincisi, kulun daimi bir yakarış ve hesaba yönelik bir korku içinde olmasıdır.

İkincisi,Müslümanlara karşı hüsnü zan içinde olmasıdır.

Üçüncüsü, insanların kusurları ile ilgilenmek yerine kendi kusurlarıyla meşgul olmasıdır.

Dördüncüsü, belki işlediği hatadan döner ve önceki kusurlarını da düzeltir umuduyla kardeşinin bir kusurunu gizli tutması ve insanlar içinde ifşa etmemesidir.

Beşincisi, değersiz görerek yaptığı küçük bir ameli daha da fazlasını yapma umuduyla değerce çok büyük saymasıdır.

Altıncısı ise arkadaşını kendisinden daha doğru olarak görmesidir.”

Ebu Nuaym,Hilye,cild.6,syf.165

MacIntyre’in Erdem Peşinde adlı eserinin girişinde verdiği örnekte gösterdiği gibi, ölü bir kültürün canlı bir gerçeklik olarak idraki, içinde üretildiği küre ortada olmadığından büyük oranda zordur. Ya bugünün kavramları geçmişe taşınarak, ya geçmiş kavramlar bugünü verecek biçimde örgütlenerek yürütülen anlama etkinlikleri, bir bütün olarak denileni değil de dedirtilmek istenileni verir. Aslında yapılan, biraz da, zürafayı işkenceden geçirerek, tavşan olduğuna ikna eden hemşehrim, büyük halk filozofumuz Temel’in fıkrasındaki duruma benziyor. Kadim metinler, örüldükleri kavram yumağının yazarının kastettiği doğal misdaklarına uygun olarak değil, işkenceden geçirilerek, modern okuyucunun kasdına göre anlaşılmaya çalışılıyor.”

Ihsan Fazlıoğlu