İlginç bir dönemde yaşıyoruz… Toplumun belli bir kesimi, en hayati meselelerimizi “birileri” gündeme getirirse fark ediyor… Neyin konuşulacağını ve konuşulan konuda ne karar verilmesi gerektiğini hep “birileri” söylüyor. Belki “olsun; hiç konuşmamaktansa, meselelerimizi şöyle veya böyle konuşmak daha iyidir” diye düşünmek için kendimizi zorlamamız mümkün. Ama eğer o “birileri”, toplum olarak herhangi bir yere varmamamızı arzu etmişse, konuştuğumuz mesele ne kadar hayatî olursa olsun, sonunda buharlaşıyor, anlamını ve önemini kaybediyor…
Yani problemlerimizi “çözmek” için değil, tabir yerindeyse “eskitmek” için konuşuyoruz.
Toplum olarak üzerinde hayli söz söylediğimiz ve maalesef konuşa konuşa içini boşalttığımız bir konu da Müslüman kadının kimliği… İlgi odağı olma özelliğini hâlâ koruyor olsa da, meseleyi temelinden ele alan, beynimize giydirilen şablonlardan sıyrılabilmiş yaklaşımlara nadiren rastlandığı için sonucu da hâlâ şablonlar belirliyor.
Belki meseleyi “Müslümanın kimliği” başlığı altında ele almak daha uygun olurdu diye düşünenler olabilir. Ancak başından beri yapageldiğimiz şey zaten “Müslüman kimliği”ni ortaya koymak olduğundan, biraz daha özel bir alanı mercek altına alalım istedik…
“İslam ve kadın” başlıklı tartışmalar
Hatırlayacaksınız, Amerika Afganistan’a “özgürlük” götürdüğü zaman televizyon ekranlarına ilk yansıyan, “çağdaş giyimli” kadın görüntüleri olmuştu. Bu durum bize çok önemli bir şey anlatıyor: Farklı değer yargılarının çatışma alanında kadına simgesel bir rol yüklenmiştir. Bu demektir ki, “çağdaş” (yani Batılı/Batılılaşmış) insan nazarında, kadınların tesettürden “kurtularak” çağdaş bir hayata adapte olduğu bir toplum ve o toplumun değerleri “iyi”dir; değilse orada problem var demektir!..
“İslam” ve “kadın” kelimeleri yan yana getirildiğinde, her alanda olduğu gibi bu konuda da zihin yormak yerine, sloganlar ve kalıplaşmış yargılar üzerinden ahkâm kesme bedavacılığını tercih edenlerin aklına hemen şu sloganlar üşüşüyor: Erkek egemen toplumlar kadını eve/kafes arkasına hapsetmiştir; kadın-erkek eşitliği yok edilmiştir; miras, şahitlik, eğitim ve sair alanlarda kadının hakkı gasp edilmiştir; kadına sadece çocuk doğurma ve ev işlerini yapma görevi verilmiştir… Bütün bunların yanında bir de kadın, erkeklerin aksine, “örtünmek” zorunda bırakılmıştır…
Adı Müslüman olmakla birlikte, kalbini ve zihnini Batı tarzı düşüncelerin emrine vermiş bazı kimseler, yukarıda bir kısmını zikrettiğimiz sloganvari iddialar karşısında özür dileyici bir tavırla şöyle derler: Siz bakmayın bazı ayet ve hadislerde kadın-erkek eşitliğini zedeleyen hususlar bulunduğuna… O ayetler günümüz için geçerli olmadığı gibi, konuyla ilgili hadisler de uydurmadır. Dolayısıyla bu ayet ve hadisler üzerine hüküm bina eden İslam alimlerinin söyledikleri de, geçmişte Müslüman toplumlarda görülen kadın-erkek ayrımcılığı da yanlıştır. İslam kadınla erkeği her alanda tam anlamıyla eşit bir seviyede görmektedir…
Batılı/modern toplumlarda kadın
Kadını evinden kopartarak toplumsal hayata (yani sokağa) taşımak suretiyle aile kurumunu toplumun temel yapıtaşı olmaktan çıkarmak ve oluşan boşluğu da yuva, kreş, anaokulu… gibi kurumlarla doldurmak Batılı/modern toplumların karakteristik hayat modelidir. Ancak bu modelin çok da sağlıklı sonuçlar vermediğini görmek için uzman olmaya gerek yok!
Hiç düşündünüz mü, bu toplumlarda “gençlik” dönemi niçin sadece sivilcelerden ibaret olmayan, en hassas ve en problemli/bunalımlı dönemdir?
Ardından gelen “orta yaş” dönemi ondan daha mı farklı? Ruhiyat ile uğraşanların “orta yaş bunalımı” dedikleri arızanın temelinde ne ola ki?
Ya yaşlılık dönemi? Belli bir yaşın üstündeki kişilerin artık hayattan “zoraki” olarak kopartıldığı, gençlere “ayak bağı” ol-maması için genellikle huzur evlerine hapsedildiği bu dönem için neler söylenebilir?
Bütün bunlar kadının aslî/fıtri fonksiyonundan uzaklaştırılmasının, yani aile kurumunun işlevsiz hale dönüştürülmesinin sonucu olarak görülmelidir.
Bu söylediklerimize bir de bu toplumlarda evinden kopartılmış kadınların yaşadığı çok yönlü problemleri eklemeliyiz elbette. Merhametten, şefkatten, sevgi ve saygıdan eser taşımayan Batılı/ modern hayat tarzının en acımasız yüzüyle tek başına karşılaşmak durumunda bulunan kadın için ayakta kalabilmesinin iki yolu vardır: Ya kısmen erkekleşerek ve kadınlık fıtratını büyük ölçüde kaybederek; ya da her türlü istismar ve kullanılmayı kabullenerek… Üçüncü şık ise “bunalım”dır!
Meseleye örtünme/açılma bağlamında baktığımızda ise karşımıza çıkan manzara şudur: Batılı/Batılılaşmış kadın, “özgürleşmek” adına üzerindeki örtüleri öyle bir fırlatıp atmıştır ki, günlük hayatta erkeklerin bile açmadığı (hatta belki “açmaktan utandığı” yerlerini bile açıkta bırakmıştır. Açılmadaki bu “kararlılığı” sebebiyle, giyindiği zaman bile vücut hatlarını belli edecek elbiseleri tercihte ısrar, Batılı/Batılılaşmış kadının karakteri haline gelmiştir.
İlginçtir ki, sonuçta bu “özgürlük”ün ceremesini en acı biçimde çeken de yine kadındır. Bu gerçeği gözler önüne seren iki çarpıcı örnek:
İsveç ve Norveç
İsveç bir refah devleti. Vatandaşlarım koruyan yasaları, kadın haklan konusundaki öncü tavırları ile diğer Avrupa ülkeleri arasında da sivrilen bir ülke. Parlamentosunun ve bakanlar kurulunun yarıya yakını kadın. Kadın-erkek eşitliğini gözetmek amacı ile kurulan özel bir daire, görevli bir hakem (ombudsman) bile var.
Ama bu ülkede yine de yeterince korunamayan, ezilen, dövülen, öldürülen kadınlar, genç kızlar var. İstatistiklere göre her 10 dakikada bir kadın fiziksel şiddet ile karşı karşıya kalıyor ve her yıl 52 kadın fiziksel şiddetin sebep olduğu ağır yaralanmalar sonucu hayatını kaybediyor. İsveçli kadınların yüzde 40’ı kadınlara yönelik şiddetin kurbanı. İsveç’in nüfusunun yalnızca 8 milyon olduğu göz önüne alınırsa kadınlara yönelik şiddetin İsveç’te de büyük bir sorun olduğunu söylemek hiçte zor değil.
İsveç’te cinsel suçlar nedeniyle polise yapılan ihbarlar 2001 yılında 9162’ye ulaştı. Aynı suçtan 1975 yılında 2875 ihbar yapılmıştı.(1)
Norveç de aynı şekilde bir refah ülkesi. Demir madenleri, petrolleri var. Bazı petrol bölgelerini kullanmıyorlar, onları gelecek kuşaklara bırakmışlar. Yani kimsenin iş, aş derdi yok. Sağlık sorunu yok. “Eh bu ülkede herkes mutlu ve müreffeh” diyorsunuz ya… Yanıldınız efendim. En çok intiharlar Norveç’te. En çok kadınların dövüldüğü ülke Norveç… En çok alkoliğin olduğu ülke de Norveç… Yani varlık içinde yokluk çeken Norveç’te cinsel suçlar, tacizler de üst düzeyde…”(2)
İslam ve tesettür
Tesettür meselesini ve kadın-tesettür ilişkisini gerçek durumuyla değerlendirebilmek için öncelikle yüce dinimizin “insan”a bakışını ortaya koymak gerekir.
Hemen belirtelim ki, “gizlenmek, saklanmak, korunmak, açıkta ve ortalık yerde bulunmamak” gibi anlamlara gelen tesettür kelimesi, yaygın anlayışın aksine sadece kadına özgü bir durumu anlatıyor değildir. Dinimiz, “haram, mahrem, avret” gibi kelimelerle ifade edilen hususlara ayrı bir hassasiyetle eğilmiş, bu kavramların anlattığı şeylerin uluorta sergilenmemesini, hususîliğinin korunmasını ve özenle muhafaza edilmesini istemiştir.
Bu hususları, “haya” kavramıyla irtibatlı olarak ele almak gerekir. Zira yüce dinimiz “haya”nın, insanın fıtri bir özelliği olduğunu temel bir hakikat olarak vurgular.
Batılı/Batılılaşmış insanın, açılmayı örtünmeye ve çıplaklığı giyinikliğe tercih etmesinin sebebini de bu noktada, yani ondaki “fıtrat arızası”nda aramak gerekir.
Şu halde İslam’ın “fıtrat dini” olduğu gerçeğinden hareketle şunu söylememiz gerekiyor: Müslüman, fıtratını muhafaza ettiği için hayalıdır ve sahip olduğu bu özellik ona, bazı şeyleri başkalarının gözünden, ıttılaından ve dikkatinden saklamasını gelimi Müslüman için yaşadığı ev, başkalarının serbestçe muttali olmaması gereken “mahrem” bir ortamdır. Bu sebeple İslam’da eve “haram” denmiş ve Efendimiz (s.a.v), başkalarının evine (mahremiyet bölgesine) izinsiz girmeyi ve başkalarının özel hallerine muttali olmayı yasaklamıştır. Bunu fiilen kendi özel hayatında da titizlikle uygulayan Efendimiz (g.a.v), penceresine boydan boya çift kanatlı perde çektirmiş, kapısını da kalınca olarak ahşaptan yaptırmıştı.
Bu sebeple mahremiyete riayet hassasiyetinin, doğal olarak İslam medeniyetinin ev ve şehir mimarisine de yansıdığını görüyoruz. İslâmî mimari, evlerin önünde bulunan ve “hayat” denen bahçeyi, insan boyunu aşan yüksek duvarlarla dışarıdan ayırmış böylece yabancı bakışların bahçe içindeki günlük hayata sızması engellenmiştir.
Ancak bu, evin içi ile dışarının irtibatının tamamen kopması anlamına gelmiyordu. Zira evlerin ikinci katının sokağa bakan cephesinde, içeriyi göstermeyecek şekilde dizayn edilmiş pencerelerin bulunduğu cumbalar evin dışarıyla irtibatım güvenli ve sakıncasız bir şekilde temin ediyordu…
Yüce dinimizin öngördüğü mahremiyet sadece evin içiyle dışı arasında cereyan etmesi gereken bir hassasiyetin ifadesi değildir. Aziz Kitab’ımız, aynı ev içinde yaşayanların bile birbirlerinin mahremiyetine riayet etmeleri, hizmetçilerin ve çocukların, belli vakitlerde ebeveynin odasına girerken izin istemeleri gerektiğini ifade buyurmuştur.(Nur Sûresi, 58, 59.)
İşte kişinin, ev içi ahvalini yabancı gözlerden saklamak için alması gereken bu gibi tedbirler nasıl birer “tesettür” ise, bedeninin bazı kısımlarını yabancıların görmemesi için örtünmesi de “tesettür”ün bir parçasıdır.
Müslüman kadın ve tesettür
İslam alimleri, bir Müslümanın, bedeninin nerelerini kimlere karşı örtülü bulundurması gerektiği konusunu dört başlık halinde ele almıştır: Erkeğin erkeğe, erkeğin kadına, kadının kadına ve kadının erkeğe karşı tesettürlü bulundurması gereken uzuvlar.
Tafsilatı ilgili kaynaklarda verilen bu 4 başlık içinden, bu yazının esas konusunu teşkil eden, kadının erkeğe karşı tesettürüdür.
Acaba İslam dini erkekten farklı olarak kadına niçin daha kapsamlı bir tesettür emretmiştir?
Bu sorunun cevabı, “haya” yanında insan fıtratında bulunan bir diğer özellikte yatmaktadır: Cinsellik.
Şurası bir gerçektir ki Yüce Rabbimiz erkekle kadını farklı yaratılış özellikleriyle donatmıştır. Fiziksel güç, soğukkanlılık, metanet, itidal… gibi özelliklerde genel olarak erkek kadına karşı ileride iken, zarafet, letafet, duygusallık, nezaket, şefkat, merhamet… gibi özelliklerde de kadın daha üstündür.
Kadının bu özellikleri ön plana çıkarıldığında, daha doğrusu “teşhir edildiğinde” yukarıda örneklerini gördüğümüz türden toplumsal problemler sökün etmekte ve bundan da yine en başta kadınlar zarar görmektedir.
Modern hayat tarzım benimseyen toplumlarda cinsel suçların, “az gelişmiş” olarak nitelendirilen toplumlara oranla çok daha fazla olması, yukarıdaki tesbiti doğrulayan en canlı şahittir. Hatta ülkemizde bile şehirlerle daha küçük yerleşim birimleri arasında ahlak zafiyetleri ve kadınların maruz kaldığı çirkin muameleler bakımından büyük farklılıklar bulunduğu herkesin gözlemlediği bir dummdur.
Bu manzaranın izahını, ahlakın ve haya duygusunun zaafa uğraması yanında, kadınların, kendilerine yönelik art niyetli emelleri tahrik eden davranış ve giyim/kuşamlarında aramak gerektiğini düşünüyoruz.
İslam, insanların sadece dışa yansıyan tavır ve davranışlarını ıslah etmekle kalmaz, aynı zamanda ve daha öncelikli olarak insanın iç dünyasmı, kalbini ve ruhunu kötü düşüncelerden ve kötülüğe kapı açabilecek düşünce ve duygulardan arındırmayı hedefler.
Kadın ve erkeği fıtraten karşı cinse meyilli olarak yaratan Rabbimiz, insan neslinin devamını bu meyle bağlamış ve fakat onun kontrolden çıkmaması için de birtakım “kırmızı-çizgiler” çizmiştir.
Bu kırmızı çizgileri “özgürlüğün kısıtlanması” olarak görenler, günümüz Batı toplumlarının geneline hakim olan “kirli hayat”ı (İsveç ve Norveç örneklerini yukarıda zikretmiştik) göz önüne getirmelidir.
Tesettür Müslüman kadın için sadece yabancı bakışlara ve art niyetli yaklaşımlara karşı bir “korunma aracı” değildir. O,kadınla erkek arasında meydana gelmesi her an için mümkün ve muhtemel olan “elektriklenme”yi engellemenin bir aracıdır.
Bu noktada genellikle göz ardı edilen bir noktaya parmak basmak gerekiyor: Sözünü ettiğimiz “elektriklenmedin önüne geçmek sadece kadının görevi ve sorumluluğu değildir. Erkek de bu noktada kadın kadar sorumludur. Nur Sûresi’nin 30. ayetinde erkeklere, 31. ayetinde de kadınlara gözlerini haramdan sakınmalarının emredilmesi, bu noktada her iki cinsin de aynı derecede hassasiyet göstermesi gerektiğini ortaya koyar. ¡Setli ve temiz bir toplum oluşturmanın biricik yolu budur.
Bir yandan kadınlan alabildiğine “serbest” giyinmeye teşvik ederken diğer yandan erkeklere “kendinize hakim olun” demekle ahlâkî yozlaşmanın önüne geçilemeyeceği gibi, erkekleri edep ve ahlak ilkeleri doğrultusunda eğitmeyi ihmal edip sadece kadınların örtünmesini istemekle de sağlıklı bir toplum oluşturulamaz…
Şimdi bu noktada durup, bir an için tesettür ayetlerinin indiği ortama, Asr-ı Saadet’e gidelim.
Saadet Asrı’nda durum
Tesettür ayetinin inişinden önceki dönemde kadınlar başlarının yansını örter, baş örtüsünün uçlarını arkadan bağlar, boyun ve gerdan kısımlarını açıkta bırakırlardı. Aynca ev ve dışarı ortamlarında kadınlarla erkekler karışık bir halde bulunurdu.
Tesettürü emreden ayetler(3) ile hem erkekler, hem de kadınlar harama bakmaktan sakındınldı, kadınlara mahrem olmayan erkeklerin yanında başörtülerini yakalarının üzerine kadar indirerek boyun ve gerdanlarını kapatmaları ve sokağa çıktıklarında dış elbiselerini üzerlerine almaları emir buyuruldu.
Yine ilgili ayetlerde kadınların, cinsel cazibelerini dışa vuracak şekilde yürümemeleri ihtar edilmek suretiyle, tesettürle hedeflenen şeyin, özden yoksun, şeklî bir düzenleme olmadığı ortaya konmuş oluyordu.
Nur Süresinin 31. ayeti inzal buyurulup da Efendin’ (s.a.v) tarafından Sahabeye tebliğ edildiğinde erkekler evlerine gelip eşlerine bu ayeti haber verdiler. Sahabe hanımları vakit geçirmeden uygun buldukları peştamal, çarşaf gibi şeyleri kenarlarından yırtarak başlarını ayette belirtildiği gibi örttüler.
Ertesi gün örtünmüş olarak sabah namazı için mescide gelen kadınlar cemaatinin görüntüsünü Hz. Aişe (r.anha) validemiz -muhtemelen siyah örtülere bürünmüş olmaları sebebiyle- “başlarında sanki kargalar varmış gibi” sözleriyle ifade etmiştir.(4)
O günden sonra tesettür Müslüman kadının kimliğinin ayrılmaz bir parçası olmuş, onun saygınlığını, iffet ve izzetini temsil etmiştir.
Hicret’in 2. yılında vuku bulan Benû Kaynuka gazvesinin sebebi, bir Müslüman hanımın tesettürü ile alay edilmesidir.
Medine’deki Benû Kaynuka Yahudilerine ait bir çarşıya alışveriş için gitmiş olan Sahabe eşlerinden birisi, dükkânına girdiği Yahudi tarafından aşağılanmış, örtüsü ile alay edilmiş ve çirkin muamelelere maruz kalmıştı. Bunun üzerine feryat edince oradan geçmekte olan bir sahabi hemen olaya müdahale ederek Yahudiyi öldürmüş, orada bulunan Yahudiler de toplanarak o sahabîyi şehid etmişti.
Durum Rasul-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz’e intikal ettiğinde hemen bir seriyye hazırladı ve Kaynukaoğulları’nın üzerine yürüdü. 15 gün süren bir kuşatmanın ardından Yahudiler savaşı göze alamayıp teslim oldular ve Şam tarafına sürgün edilmeyi kabul ederek canlarını kurtardılar.(5)
Dipnotlar:
1-“Uçan Süpürge? isimli kadın organizasyonunun internet sitesi, 13.11.2003.
2-Sabah Gazetesi, 10.10.2004.
3-Nur Sûresi, 31. ve Ahzab Sûresi 59. Ayetleri.
4-Tefsiru ibn Ebî Hatim, 8/2575.
5-ibn Hişâm, 3/50 vd.
Ebubekir Sifil-Hikemiyat
0 Yorumlar