Osmanlı Devleti Ne Zaman ve Kim Tarafından Yıkıldı?
Paylaş:

son-osmanli-meclisi-1 Osmanlı Devleti Ne Zaman ve Kim Tarafından Yıkıldı?

Saltanatın ilgasına geçmeden önce kısaca Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihine değinmek gerekiyor. Genel kaynak­larda Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihi olarak İstanbul’un İti­laf kuvvetlerince işgal edildiği tarih verilir. (İstanbul 1918’de fiilen 1920’de resmen işgal edildi.) Bu, yaygın ama yanlış bir bilgidir. Çünkü Osmanlı Dev­leti işgalden sonra da hukuken ve fiilen yaşamaya devam etmiştir. (Zaten Mondros’a göre işgal, barış antlaşmasına ka­dar sürecek, geçici bir durumdu.) Bir takım kısıtlamalara kar­şın Osmanlı Devleti’nin yasama, yürütme ve yargı makam­ları çalışmaya devam etmiş ve devlet çarkı dönmüştür. Bazı devlet organları ve makamları çalışamaz derecede kısıtlandı­ğında ise Osmanlı Devleti kendisine ait makam ve yetkilen Ankara’ya nakletmiştir.

Ankara’da kurulan Meclis, İstanbul’daki Meclis’in An­kara’ya taşınmış şeklidir. Zaten Ankara’daki Meclis ve Hükümet resmen İstanbul’daki otoriteleri kabul ediyordu; sadece fiilen çalışamadıklarını, esaret altında olduklarını ifade ediyordu. Onların kurtarılması için çalıştığını deklare edi­yordu. Dolayısıyla Osmanlı Devleti, işgalden sonra da huku­ken devam ediyordu, Batılı devletlerle müzakereler yapıyordu ve Ankara tarafından da resmen tanınıyordu… Tartışma, Osmanlı Devletinin fiilen devlettik edip edemediği noktasında idi; hukuken devam edip etmediği noktasında değil.

Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihi, İstanbul’un işgaliyle ilintilendirilemez. Osmanlı Devletinin yıkılışı iki hamlede ve iki aşamada olmuştur. Birinci hamlede devletin Saltanat kanadı yıkılmış ve böylece padişahlık kaldırılmıştır (1922). İkinci hamlede ise devletin Hilafet kanadı yıkılmış, Osmanlı’nın ümmet üzerindeki manevi otoritesi ilga edil­miştir (1924). Sonuç olarak, bir bütün olarak Osmanlı Dev­leti’nin yıkılış tarihi olarak 1922 ve 1924 tarihlerini dikkate almak gerekiyor.

Yine genel tarih kitaplarında, Osmanlı Devleti’ni yıkanlar olarak İtilaf Devletleri, hususen de İngiltere gösterilir. Osmanlı Devletini İngiltere öncülüğündeki İtilaf Kuvvetleri yıkmış gibi gösterilir. Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecini bunlar başlatmış olabilir ama resmen ve hukuken Osmanlı Devleti’nin yıkan güç, TBMM ve TBMM’ye hâkim olan odak­lardır. TBMM 1922 yılında Osmanlı Devleti’nin Saltanat ka­nadını; 1924’te de Osmanlı Devleti’nin Hilafet kanadını yık­mıştır. Böylece TBMM, kendisini doğuran ve yetkilendiren gücü, bizzat kendi eliyle tarihe gömmüştür… Bu netice, tari­hin hazin ve ibretlik bir tecellisi olsa gerek.

İnceleyin:  Lozan'ın Gizli Yanları, Dayatmalar ve Hilafetin İlgası

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Nasıl Geçildi? – Cemal Fedayi, s.84-85.